Wat is betrouwbaar online?

Nepnieuws

Op websites en op sociale media staan soms verhalen die niet kloppen. Of niet 100% kloppen. Dat noemen we nepnieuws.

Maar waarom maken mensen nepnieuws? En waarom is het belangrijk dat jij het doorhebt?

Op deze pagina krijg je 5 tips om echt én nep te herkennen!

Wat is nepnieuws?

Nepnieuws is verzonnen. Of een beetje aangepast. Bijvoorbeeld door een stukje van het verhaal weg te laten, of er iets bij te verzinnen.

Nepnieuws heeft vele vormen. Soms is het een stukje tekst. Maar ook foto’s en filmpjes kunnen nep zijn. Of een YouTube-video waarin wordt gepraat. Zelfs volgers kunnen nep zijn. Bekijk de video ‘Te koop: volgers en likes op Insta’ hiernaast maar eens.

Waarom wil je nepnieuws doorhebben?

Nepnieuws is een probleem. Dat zit zo: als jongere wil jij zelf je mening vormen. Maar dat is lastig als nepberichten ervoor zorgen dat je de echte waarheid niet kent.

Laten we een voorbeeld nemen.

Op jouw school wordt het schoolplein helemaal vernieuwd. In elke klas wordt gestemd welke leerling advies mag geven aan de directeur. In jouw klas zijn nog 2 kinderen in de race, zij willen allebei gekozen worden. Ze maken reclame voor zichzelf, hangen posters op en geven een presentatie.

Maar dan vertelt kind A stiekem een lelijke roddel over kind B. Iedereen vertelt de roddel door. Ze sturen het naar elkaar via WhatsApp en al snel weet iedereen het. Niemand controleert of het klopt.

Dan komt de dag van de verkiezing. Kun jij een goede keuze maken tussen A en B?

Waarom maken mensen nepnieuws?

Er zijn verschillende redenen om nepnieuws te maken:

1.Politiek. Door negatieve berichten over je tegenstander te verspreiden, kun je iemands mening beïnvloeden. Zoals in het voorbeeld van het schoolplein.

2.Als grap. We noemen dat ook wel satire. De filmpjes van LuckyTV, 1-aprilgrappen zoals deze van Kidsweek en berichten op de website speld.nl zijn daar een voorbeeld van.

3.Geld. Er wordt veel geld verdiend met nepnieuws. Want hoe meer mensen erop klikken, hoe meer je verdient aan advertenties en reclame. Hieronder leggen we uit hoe dat werkt.

Hoe werkt dat, geld verdienen met nepnieuws?

Nepberichten zijn vaak spannender en sappiger dan echte berichten. Daarom klikken mensen erop. En dat is interessant voor adverteerders. Zij betalen geld om hun reclame bij zo’n sappig bericht te laten zien.

Dus als veel mensen jouw nepbericht lezen, kun je veel geld verdienen.

Als lokaas worden dan spannende titels gebruikt. Die titels noemen we clickbait. Voorbeelden van clickbait zijn:

  1. “Waarom je vandaag nog moet stoppen met het drinken van cola. Dit geloof je niet!”
  2. “Man zoekt zoon. Wat er toen gebeurde kon niemand voorspellen!”
  3. “Denk jij dat sporten gezond is? 3 redenen waarom je het mis hebt!”
  4. “Bizar! Dit is het geheim van clickbait.”
  5. “De enige tip die je ooit nodig zult hebben om voortaan tienen te halen op school!”
  6. “Wij gingen op onderzoek uit. Wat we toen ontdekten is schokkend.”
  7. “10 manieren om miljoenen euro’s te verdienen met YouTube-video’s. Vooral nummer 8 mag je niet missen.”

Hoe stop je nepnieuws?

Geloof niet alles. Like niet alles. En deel niet alles.

Nepnieuws herkennen is best moeilijk, vraag gerust je ouders of je leraar om je te helpen.

Deze 5 vragen helpen je ook:

1.Wie heeft het bericht gemaakt?

Check altijd wie het nieuwsbericht heeft gemaakt. Bestaat deze persoon echt? Is het iemand die je kunt vertrouwen?

Tip! Op sociale media zijn veel nep-accounts. Volg je een beroemd persoon? Alléén de echte account krijgt dan een blauw vinkje bij zijn/haar naam, zoals hier bij Ariane Grande.

Blauw vinkje op sociale media: echt en nep

2.Is de titel clickbait?

Is de titel heel heftig? Of erg overdreven? Maakt ie je heel nieuwsgierig of emotioneel?

3.Is het een mening, of een grap?

Om te weten of iets een mening of een grap is, kun je jezelf afvragen: Waarom heeft diegene het artikel geschreven? Is die persoon een expert, of juist een grappenmaker?

Daarvoor moet je het hele artikel lezen en niet alleen de kop.

4.Staat het ook op andere plekken?

Kun je het bericht ook terugvinden in andere bronnen?

Bijvoorbeeld in bronnen waarvan je weet dat ze betrouwbaar zijn zoals het journaal, het Jeugdjournaal, Kidsweek, 7-Days en andere grote kranten of nieuwsmedia van Nederland. Als het bericht daar ook staat, dan is de kans groot dat het geen nepbericht is.

Controleer ook altijd de datum. Soms wordt een oud bericht opnieuw rondgestuurd.

5.Welke bron is gebruikt?

In nepnieuws worden vaak bronnen verzonnen. Bijvoorbeeld: “Uit onderzoek blijkt dat…”. Maar bestaat dat onderzoek wel echt? Controleer het door op het linkje naar het onderzoek te klikken. Wat lees je nu? Klinkt het betrouwbaar?

Staat er geen bron bij het bericht? Gebruik dan een zoekmachine, zoals Google of DuckDuckGo.

Doe-opdracht

Wees lekker slecht en maak zelf nepnieuws!

» In deze nepnieuws-game van DROG is je doel: zoveel mogelijk volgers krijgen.

Maar let op, mensen moet je wel blijven geloven! Als je geloofwaardigheidsmeter te laag is, hebben ze je door en ben je af.

Veelgestelde vragen

Wat zijn andere woorden voor nepnieuws?

Andere woorden voor nepnieuws zijn: desinformatie, misinformatie, fakenieuws, pseudonieuws, onfeiten, hoax of deep fake.

Wat is het verschil tussen een feit en een mening?

Een feit is waar of niet waar. Dat kun je controleren. Bijvoorbeeld: Op dinsdag 9 april regende het in Utrecht.

Een mening is wat iemand vindt. Dat hoeft niet perse de waarheid te zijn. Bijvoorbeeld: Op dinsdag 9 april was het rotweer in Utrecht. Het is een mening, want sommige mensen vinden de regen fijn. Zij vinden het geen rotweer.

Wat is een bron?

Een bron is de plek waar je informatie vandaan haalt. Bijvoorbeeld een website.

Bedenk wel dat niet alle bronnen betrouwbaar zijn. In dit artikel van Kidsweek staan 5 tips om nepnieuws te herkennen.

Wat hebben trollen met nepnieuws te maken?

Een trol is iemand die expres foute informatie op internet zet. Meestal gebruiken ze een nepaccount. Trollen zorgen ervoor dat nepnieuws heel snel op grote schaal verspreid kan worden.

Meer weten?

Kijk eens op onderstaande websites, dat zijn betrouwbare bronnen voor nieuws en informatie:

De encyclopedie voor en door kinderen

Kidsweek is een weekkrant voor kinderen van 7 t/m 12 jaar

Website met veel educatieve filmpjes, videoclips, animaties, lesvideo's en TV-programma's

Nieuws voor jongeren van 12 t/m 18 jaar

Nieuwsprogramma voor kinderen van 9 t/m 12 jaar

Betrouwbare informatie voor werkstukken en spreekbeurten


Voor leraren

Het herkennen van nepnieuws is onderdeel van informatievaardigheden. Op mediawijsheid.nl/informatievaardigheden en mediawijsheid.nl/nepnieuws staan lesmateriaal en gespreksstarters voor in de klas, waaronder:

Voor ouders

Ook als volwassene is het moeilijk om nepnieuws te herkennen. Op de website mediawijsheid.nl/nepnieuws worden 8 tips gegeven om nepnieuws te herkennen.